Γενικά

Η αρτηριακή υπέρταση, είναι ένα σύμπτωμα που λαμβάνει επιδημικές διαστάσεις. Στην πλειονότητα των νοσούντων ενηλίκων (90%), η αιτία είναι τόσο πολυπαραγοντική, ώστε να καθίσταται άγνωστη, οπότε η υπέρταση να χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής (ιδία πάθηση). Στο υπόλοιπο όμως ποσοστό των ασθενών (10%), η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε λόγους γνωστής αιτιολογίας και συγκεκριμένα λόγους οι οποίοι πηγάζουν από διαταραχές στους ενδοκρινολογι¬κούς άξονες, όπως και άλλους ετερογενείς λόγους.

Ενδοκρινολογικά αίτια αρτηριακής υπέρτασης

Θυρεοειδοπάθειες (Υποθυρεοειδισμός ή υπερθυρεοειδισμός

Ύπαρξη αδενωμάτων στον φλοιό των επινεφριδίων με συνοδή διαταραχή στην ορμόνη της κορτιζόλης

Ύπαρξη αδενωμάτων στον φλοιό των επινεφριδίων με συνοδή διαταραχή στην ορμόνη της αλδοστερόνης

Αδένωμα του μυελού των επινεφριδίων το οποίο υπερεκκρίνει νοραδρεναλίνη

Υπερέκκριση παραθορμόνης από τους παραθυρεοειδείς αδένες

Ενεργά αδενώ¬ματα στην υπόφυση του εγκεφάλου τα οποία παράγουν φλοιοεπινεφριδιοτρόπο ορμόνη ACTH

Υπερέκκριση της αυξητικής ορμόνης GH

Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη TSH

Αντίσταση στην δράση της ινσουλίνης

Η συμπαρομαρτούσα στένωση της νεφρικής αρτηρίας.

Οι περιπτώσεις δευτεροπαθούς υπέρτασης στον πληθυσμό των υπερτασικών ενηλίκων ανέρχεται στο 5-10%. Υπογραμμίζεται, ότι αυτά τα επιδημιολογικά δεδομένα δεν θεωρούνται σπάνια για την επιστήμη της ιατρικής, αντιθέτως είναι συχνά. Ως εκ τούτου, προκύπτει αναγκαία η διερεύνηση των αιτιών της αρτηριακής υπέρτασης. Ας ληφθεί υπ΄όψιν, ότι τα προαναφερόμενα ποσοστά εμφάνισης της δευτεροπαθούς υπέρτασης (5-10%), περιορίζονται επί των ενηλίκων υπερτασικών ασθενών, ενώ μελέτες απομονώνουν ποσοστά μεγαλύτερα του 40% με δευτεροπαθή υπέρταση σε ηλικίες μικρότερες των 45 ετών!

Πρέπει να αναγνωριστεί ότι σήμερα λείπουν από την διεθνή βιβλιογραφία εμπεριστατωμένες επιδημιολογικές μελέτες, λεπτομερών καταγραφών της συχνότητας της δευτεροπαθούς υπέρτασης, όπως και των αιτιών της. Σίγουρο είναι, ότι η συχνότητα εμφάνισης της δευτεροπαθούς αρτηριακής υπέρτασης είναι πολύ αυξημένη στις μικρές ηλικίες και αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό. Στις επί μέρους και ελλιπείς έως σήμερα μελέτες, επικρατούν αντιφατικές απόψεις για την συχνότητα της δευτεροπαθούς υπέρτασης αλλά και επί των ποσοστών των αιτιοπαθογενετικών της παραγόντων. Οι ανακοινώσιμες έως σήμερα στατιστικές είναι μεταξύ τους αντιφατικές, αφορούν μικρές σειρές ασθενών, οπότε δεν δίνεται ουδεμία σοβαρή απάντηση. Το τελευταίο έχει για συνέπεια, την απουσία μεθοδολογικής προσέγγισης στους ασθενείς του γενικού πληθυσμού με υπέρταση, καθώς και την έλλειψη διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων.

Επιβαρυντικό της διερεύνησης των αιτιών της αρτηριακής υπέρτασης είναι το στοιχείο του υψηλού κόστους – αν και το στοιχείο “cost effect” δεν αφορά την ιατρική επιστήμη ή τον επιστήμονα. Λαμβανομένου υπ΄όψιν ότι οι υπερτασικοί ασθενείς δεν υποβάλλονται συνήθως σε διερεύνηση της υπέρτασης τους, είναι αναμενόμενο ότι τα ποσοστά των ασθενών με δευτεροπαθή υπέρταση θα ήταν πολύ υψηλότερα του 5-10%.

Οι λόγοι για τους οποίους δεν υποβάλλονται οι ασθενείς σε διερεύνηση της αρτηριακής υπέρτασης συνοψίζονται στους εξής:

1. η ενασχόληση μη ειδικών ιατρών με την υπέρταση

2. η πολυπλοκότητα και η ετερογένεια των αιτιών της δευτεροπαθούς υπέρτασης

3. η προβαλλόμενη ανάγκη επίσπευσης της αντιμετώπισης της αυξημένης αρτηριακής υπέρτασης  

4. η ενασχόληση των ιατρών με τις επιπλοκές ή τους κινδύνους της αυξημένης αρτηριακής υπέρτασης.

Παρ΄ όλα αυτά και

• δεδομένου ότι τα στατιστικά-επιδημιολογικά στοιχεία είναι μέσα μεθοδολογικής προσέγγισης της ιατρικής διάγνωσης και όχι εφαρμόσιμο δεδομένο στον εξεταζόμενο ασθενή, καθώς και ότι  
• οι δευτεροπαθείς μορφές υπέρτασης είναι δυνητικά ιάσιμες, 

η ενδελεχής διαγνωστική αξιολόγηση πρέπει να εφαρμόζεται τουλάχιστον σε επιλεγμένη ομάδα ασθενών. Η ομάδα αυτή πρέπει να διαθέτει ύποπτα σημειολογικά στοιχεία ή εργαστηριακά δεδομένα όπως:

1. Ασθενείς με βαριά υπέρταση.

2. Ηλικία μικρότερη των 30 ετών ή αιφνίδια έναρξη υπέρτασης σε ασθενείς μεγαλύτερους των 50 ετών

3. Υπέρταση ανθεκτική στην φαρμακευτική αγωγή

4. Φύσημα, συνεχές, στο επιγάστριο

5. Ιστορικό αιματουρίας

6. Μη αναμενόμενη υπερτασική απάντηση σε ορισμένα φάρμακα ή την αναισθησία

7. Αδιευκρίνιστο μεταβολικό πρόβλημα ( υποκαλιαιμία, υπερασβεστιαιμία, υπεργλυκαιμία, απώλεια βάρους)

8. Απουσία ή καθυστέρηση περιφερικών σφύξεων

9. Κλινικά ευρήματα ενδοκρινικών διαταραχών (υπερ-υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο Cushing, μεγαλακρία) ή οικογενειακό ιστορικό ενδοκρινικών διαταραχών

10. Αιφνίδια αύξηση της κρεατινίνης μετά την χορήγηση αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου

Πρέπει να τονιστεί, ότι όλες οι ομάδες των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σήμερα για την αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης, έχουν ως μηχανισμό δράσης, ένα από τα προαναφερθέντα υποστρώματα ενδοκρινικών διαταραχών, ανεξαρτήτως αν η υπέρταση του συγκεκριμένου ασθενούς οφείλεται σε ενδοκρινές αίτιο, άλλο ετερογενές αίτιο ή είναι ιδιοπαθούς αιτίας.

Οι πληροφορίες για την συχνότητα εμφάνισης της υπέρτασης στον γενικό πληθυσμό είναι σποραδικές και ανεπαρκείς στην χώρα μας αλλά και γενικότερα. Φαίνεται ότι τα ποσοστά των ασθενών κυμαίνονται μεταξύ του ¼ και του 1/3 του πληθυσμού των ενηλίκων. Το πρόβλημα παίρνει όμως τεράστιες διαστάσεις αν δει κάποιος τα ποσοστά των αδιάγνωστων ασθενών, των ασθενών με ελλιπή θεραπεία και των διαγνωσμένων χωρίς θεραπεία!